Berrikuntza disruptibo

Enpresa-teorian, berrikuntza disruptiboa merkatu eta balio-sare berri bat sortzen duen edo lehendik dagoen merkatu baten funtsean sartzen den berrikuntza da. Azkenean, ezarritako merkatuko enpresa, produktu eta aliantza liderrak lekuz aldatzen dituena ^[1]. Clayton Christensen akademiko estatubatuarrak eta haren laguntzaileek garatu zuten kontzeptua 1995etik aurrera ^[2], eta 21. mende hasierako enpresa-ideiarik eraginkorrena bezala kalifikatu da ^[3]. Lingfei Wuk, Dashun Wangek eta James A. Evansek termino hori orokortu zuten, 1954-2014 aldia hartzen duten 65 milioi artikulu, patente eta software-produktu baino gehiagotatik aurrera aurrerapen zientifiko eta teknologiko disruptiboak identifikatzeko. Nature-ren 2019ko otsaileko lanaren azala izan zen beraien lana ^[4], eta 2019an Altmetric-eko lanik eztabaidatuentzat hartu zen ^[5].

Berrikuntza guztiak, iraultzaileak izanda ere, ez dira disruptiboak. Adibidez, XIX. mende amaierako lehen automobilak ez ziren berrikuntza disruptibo bat izan, lehen automobilak luxuzko produktu garestiak baitziren, zaldiek tiratutako ibilgailuen merkatua aldatu ez zutenak. Garraio-merkatua, bere horretan mantendu zen Ford T delakoaren debutera arte (1908), prezio baxuagoa zuena ^[6]. Masan ekoitzitako automobil hau berrikuntza disruptiboa izan zen, autoen lehen hogeita hamar urteetan ez bezala, garraioaren merkatua aldatu zuelako.

Berrikuntza disruptiboak, merkatuko enpresa liderrek baino gehiago, enpresatik kanpoko pertsonek eta startupetako ekintzaileek sortzen dituzte. Merkatuko liderren enpresa-inguruneak ez die aukerarik ematen berrikuntza disruptiboak lehen aldiz sortzen direnean jazartzeko, ez direlako behar bezain errentagarriak hasieran, eta haien garapenak baliabide urriak ken diezazkiekeelako mantentze-berrikuntzei (egungo lehiarekin lehiatzeko beharrezkoak direnak) ^[7]. Talde txikiek talde handiek baino aukera gehiago dituzte berrikuntza disruptiboak sortzeko. Prozesu disruptibo bat garatzeko denbora gehiago behar ohi da eta horri lotutako arriskua handiagoa da beste berrikuntza-modu inkrementalago, arkitektoniko edo ebolutiboagoena baino. Baina behin merkatuan hedatzen denean, askoz ere azkarrago sartzen da eta ezarritako merkatuetan inpaktu handiagoa lortzen du ^[8].

Negozioetatik eta ekonomiatik haratago, berrikuntza disruptiboek sistema konplexuak asaldatzen dituztela ere esan daiteke, alderdi ekonomiko eta enpresarialak barne ^[9]. Esku-hartze puntu posibleen bila sistemak identifikatuz eta aztertuz, esku-hartze disruptiboetan oinarritutako aldaketak diseina daitezke ^[10].

1. ↑ Ab Rahman, Airini. (2017). Emerging Technologies with Disruptive Effects: A Review. .
2. ↑ Bower, Joseph L. & Christensen, Clayton M.. (1995)..
3. ↑ «Jeremy Corbyn, entrepreneur» The Economist ISSN 0013-0613. (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).
4. ↑ (Ingelesez) Wu, Lingfei; Wang, Dashun; Evans, James A.. (2019-02). «Large teams develop and small teams disrupt science and technology» Nature 566 (7744): 378–382.  doi:10.1038/s41586-019-0941-9. ISSN 1476-4687. (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).
5. ↑ (Ingelesez) «The Altmetric Top 100 – 2019» Altmetric (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).
6. ↑ Christensen, Clayton M.; Raynor, Michael E.. (2003). The innovator's solution : creating and sustaining successful growth. Boston, Mass. : Harvard Business School Press ISBN 978-1-57851-852-4. (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).
7. ↑ Christensen, Clayton M.. (1997). The innovator's dilemma : when new technologies cause great firms to fail. Boston, Mass. : Harvard Business School Press ISBN 978-0-87584-585-2. (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).
8. ↑ Assink, Marnix. (2006-01-01). «Inhibitors of disruptive innovation capability: a conceptual model» European Journal of Innovation Management 9 (2): 215–233.  doi:10.1108/14601060610663587. ISSN 1460-1060. (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).
9. ↑ (Ingelesez) Durantin, Arnaud; Fanmuy, Gauthier; Miet, Ségolène; Pegon, Valérie. (2017). Fanmuy, Gauthier ed. «Disruptive Innovation in Complex Systems» Complex Systems Design & Management (Springer International Publishing): 41–56.  doi:10.1007/978-3-319-49103-5_4. ISBN 978-3-319-49103-5. (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).
10. ↑ (Ingelesez) Acaroglu, L.. (2014). «Making change: Explorations into enacting a disruptive pro-sustainability design practice» undefined (Noiz kontsultatua: 2022-11-24).